Waarom vrijheid van meningsuiting belangrijk is.
Wie bepaalt voor mij wat ik wel of niet mag lezen/kijken?
Russia Today (RT) en Sputnik zijn door Nederlandse internetproviders geblokkeerd, waaronder Ziggo/Vodafone, KPN en T-mobile. De Europese Comissie heeft vorige week bepaalt dat Russische staatsmedia in de gehele Europese unie verboden moeten worden. Ook Google heeft gehoor gegeven aan het verbod, waardoor RT en Sputnik en de bijbehorende kanalen zoals Ruptly niet langer via de zoekmachine te vinden zijn. Daarnaast zijn alle kanalen op YouTube verwijdert.
De internetproviders hebben fundamentele bezwaren tegen het blokkeren van websites. Ook journalistenvakbond NVJ zet zich af tegen het besluit. Wanneer internetproviders zich niet aan de blokkade houden, plegen zij een strafbaar feit volgens het Ministerie van Economische Zaken. Het komt er helaas op neer dat we over de internetblokkade kennelijk geen discussie gaan voeren, en dat bezwaren van betrokken actoren er niet toe doen.
Ik volg deze kanalen al een aantal jaren om het Russische perspectief op allerlei zaken te volgen. Ruptly zond bijvoorbeeld de afgelopen twee jaar live beelden uit van corona gerelateerde demonstraties in Amsterdam, Parijs, Londen, en andere westerse steden. Naar mijn idee deden ze dit voornamelijk om te laten zien dat het hier in Europa ook niet altijd van een leien dakje ging. Maar je hoeft niet erg kritisch na te denken om te begrijpen dat Russische staatsmedia Russische propaganda verspreidt.
Die kanalen zijn voor mij voornamelijk onderdeel geweest van een bredere en volledige informatievoorziening over wat er in de wereld gebeurt. Als er iets loos was in Europa, was Ruptly een van de eerste kanalen die daar met een YouTube livestream stond te filmen. Daarmee kreeg je gelijk beeld van actuele ontwikkelingen op locatie. Russia Today poste vaak video's van Putin zijn politieke perspectief, of deelde video’s van persconferenties met Russische ambtenaren. Die zijn nu allemaal niet meer te zien vanwege de internetblokkade.
Daardoor gaat niet alleen vrije informatievoorziening verloren, onze vrijheid van meningsuiting wordt er ook door beperkt. Het is dan ook van belang om de woorden van schrijver Christopher Hitchens hier in dit artikel kort te herhalen, zodat iedereen op de hoogte is waarom vrijheid van meningsuiting zo belangrijk is:
‘Het is niet alleen het recht van de persoon die spreekt om gehoord te worden, het is het recht van iedereen in het publiek om er naar te luisteren. Elke keer dat je iemand het zwijgen oplegt, wordt je een gevangene van je eigen acties. Je ontneemt jezelf het recht om ergens aan blootgesteld te worden.’
Vrijheid van meningsuiting is alleen vrijheid van meningsuiting als iedereen de kans krijgt zijn mening te geven. Dat geldt ook voor Russia Today en Sputnik. De beelden die Russia Today en Sputnik over de invasie van Oekraïne verspreiden zijn verontrustend en feitelijk onjuist. Maar het feit dat Russia Today en Sputnik Russische propaganda verkopen is niet twee weken geleden voor het eerst begonnen. Wat is er nu opeens anders aan deze kanalen waardoor ze verboden zouden moeten worden?
We verlagen onszelf naar het niveau van de Russische overheid door mediakanalen te blokkeren. Natuurlijk is de situatie in Rusland qua censuur er een stuk slechter aan toe dan hier in Nederland. Maar censuur is censuur, de gradatie daarvan is niet het punt dat ik probeer te maken. Het gaat erom dat we niet zomaar zonder discussie mediakanalen moeten censureren. Daar moet eerst een goed gesprek over zijn naar mijn mening.
Is het zo slecht met de staat van onze democratie gesteld dat overduidelijke propaganda van de buis afgehaald moet worden om mensen van desinformatie te beschermen? Ik denk van niet. Het overgrote deel van de bevolking weet dat Russia Today en Sputnik niet te vertrouwen zijn, en dat ze voornamelijk desinformatie verspreiden. Dat is ook de rol van Russia Today en Sputnik in onze samenleving naar mijn mening. Zij bestaan om het overgrote deel van de bevolking er continu van te overtuigen dat hun perspectief op de zaak over het algemeen klopt.
Er zullen altijd mensen zijn die door propaganda overtuigd worden. Het uitsluiten en blokkeren van media die mensen hun perspectief ondersteunen wakkert de tegendraadse vlam alleen maar verder aan. Het is misschien ergerlijk dat zulk soort perspectieven gedoogd worden, maar ook essentieel voor een functionerende democratische samenleving.
Onze meningen zijn nooit voor 100% accuraat. Het is daarom van groot belang dat onze perspectieven aan alternatieve perspectieven worden blootgesteld. Op die manier worden ze getoetst aan de werkelijkheid. Dat is de essentie van kritisch nadenken.
Als laatste rust er nog de vraag: Wie bepaalt wat ik wel of niet mag lezen? Het antwoord is simpel. Niemand. Er is niemand die jou kan aflossen van de verantwoordelijk om soms ook andere geluiden te horen, zodat je zeker van je zaak kan zijn.
Argwaan is de doodsteek voor elk narratief. Die argwaan moet op een of andere manier verdreven worden. Dat doe je door mensen een volledige informatievoorziening te geven en hun zelf te laten beslissen of ze het wel of niet willen geloven, en niet door mensen hun informatievoorziening te ontnemen.